Văn bản học thuật đóng một vai trò quan trọng trong cuộc sống của loài người trên thế giới. Những văn bản này không giống với bất kỳ tài liệu nào khác. Các tác phẩm học thuật bao gồm một số thể loại, phong cách và mục đích. Từ lý thuyết cho tới kỹ thuật, và từ nghệ thuật tự do đến khoa học khô khan, những văn bản này đều nhằm hình thành tư duy và thách thức trí tưởng tượng. Ngoài ra, chúng còn nhằm mục đích truyền cảm hứng và truyền bá, biên tập và giải trí. Bản chất của một văn bản học thuật là thử thách trí tuệ của người dịch, vì một số lĩnh vực nghiên cứu chứa đựng nhiều vấn đề phức tạp hơn những lĩnh vực khác. Mặc dù tất cả các bản dịch đều yêu cầu sự siêng năng, nhưng các văn bản học thuật lại đòi hỏi người dịch cần phải có sự hiểu biết sâu sắc giữa các vấn đề.
Hãy xem xét sự khác nhau trong phong cách và nội dung của các văn bản học thuật so với các văn bản thông thường. Các ngành khoa học khô khan như vật lý, hóa học, địa chất,… luôn đòi hỏi kỹ thuật cao. Các khái niệm phổ biến hơn và không phụ thuộc vào khu vực hay ngôn ngữ. Tuy nhiên, các lĩnh vực văn học chứa đầy những từ ngữ thông tục và ngôn ngữ tượng hình thường rất khó chuyển tải từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác. Chủ đề có ý nghĩa ở nền văn hóa này có thể bị mất hoàn toàn khi chuyển đổi sang một nền văn hóa khác. Do đó, trong bài viết này, chúng ta hãy xem xét những yếu tố nào cần lưu ý trong dịch văn bản học thuật.
Những Thách Thức Khi Dịch Văn Bản Học Thuật
Không có một danh sách nào có thể liệt kê tấn tần tật về những thách thức mà dịch vụ dịch thuật phải đối mặt khi chuẩn bị bản dịch của một văn bản học thuật. Nhiều câu hỏi đặt ra cần được giải đáp.
Câu trả lời cho những câu hỏi này sẽ xác định tần suất sử dụng hệ thống dịch có sự hỗ trợ của máy khi tiến hành dịch thuật một văn bản. Văn bản càng mang tính kỹ thuật và phổ quát thì dịch vụ CAT lại càng có lợi cho người dịch. Những văn bản thiếu sự rõ ràng, rành mạch cũng như có ít sự tiêu chuẩn hóa về từ vựng thì không phải là văn bản học thuật.
Các văn bản thuộc khoa học nhân văn, đặc biệt là khoa học xã hội ẩn chứa nhiều thách thức đặc biệt. Những văn bản này thường đề cập đến các thuật ngữ, ý tưởng và khái niệm mang tính địa phương, chỉ tồn tại ở một khoảng thời gian nhất định hoặc có ý nghĩa tương phản cao trong các nền văn hóa xung đột. Điều này có nghĩa là nhiều khi những điều chỉnh tiêu chuẩn nhằm bản địa hóa một tài liệu hoặc tạo ra sự phù hợp với văn hóa sẽ không được áp dụng cho những văn bản này.
Ngoài ra chúng ta còn có thói quen hiện đại hóa văn bản. Khi đề cập đến lịch sử hoặc các thời đại trong quá khứ, người ta xem việc đưa các khái niệm, ý tưởng, niềm tin hiện đại, hoặc thậm chí các mục từ vựng và ngữ pháp là lỗi thời.
Hầu hết các dịch giả muốn bản dịch của họ sẽ trôi chảy giống như tài liệu được viết bằng ngôn ngữ gốc. Các văn bản học thuật thường không thể hiện sự xa xỉ này. Bản chất của các văn bản học thuật là giúp người đọc mở mang kiến thức và học hỏi những gì mà họ lĩnh hội được chứ không phải ngược lại. Trong trường hợp này, bản dịch chỉ đơn giản là bản dịch mà không cần phải thay đổi văn phong cho phù hợp với ngôn ngữ đích.
+ Xem thêm bài viết: Tìm Hiểu Về Dịch Vụ Dịch Thuật
Các Lưu Ý Cần Xem Xét Trước Khi Dịch
Không giống với các loại văn bản thông thường,văn bản học thuật yêu cầu người dịch phải nghiên cứu, xem xét cẩn thận, tỉ mĩ trước khi tiến hành dịch thuật. Bao gồm các yếu tố sau:
Quyền sử dụng văn bản
Nếu bạn không có đầy đủ quyền xuất bản quốc tế, hoặc cho dù bạn là tác giả đi nữa thì bạn vẫn có thể phải đối mặt với một cuộc chiến cam go. Giả sử tác phẩm đã được xuất bản thì cũng cần phải có hợp đồng với nhà xuất bản. Hơn nữa, bạn phải đảm bảo rằng tất cả các quyền xuất bản được bảo mật trong nước và phạm vi toàn quốc. Bởi vì mỗi quốc gia sẽ có yêu cầu xuất bản riêng.
Thuật ngữ
Hãy quyết định trước liệu bạn sẽ bản địa hóa các từ, cụm từ và khái niệm của mình hay vẫn giữ nguyên khi chuyển sang ngôn ngữ đích. Khái niệm tương tự cũng xảy ra đối với hiện đại hóa văn bản; bạn có muốn bản dịch của mình đọc lên như thể bạn là người mới cầm bút,l à tác giả đích thực, ngay cả khi nó đã lỗi thời về mặt văn phong hoặc ngữ pháp? Hoặc, bạn có muốn tác phẩm của mình ngày càng phù hợp với xu thế của thời đại không.
+ Xem thêm bài viết: Tầm Quan Trọng Của Công Cụ Dịch Thuật CAT
Biệt ngữ và từ viết tắt
Giống như thuật ngữ, các biệt ngữ kỹ thuật, từ viết tắt và những thứ tương tự cũng phải trả lời lần lượt những câu hỏi sau: Có nên chú thích và giải thích, chuyển đổi hay chuyển ngữ những câu châm ngôn hay không? Không giống như các lĩnh vực khác, các từ cổ và các từ không phù hợp sẽ được sử dụng một cách thích đáng, hoặc giống như một yếu tố phong cách, cần phải đảm bảo những yêu cầu về nội dung của văn bản.
Chủ đề
Nếu chủ đề của bạn thuộc chuyên ngành,bạn muốn đảm bảo dịch vụ dịch thuật thuê các dịch giả có chuyên môn trong lĩnh vực của mình. Bởi vì chỉ khi có kiến thức chuyên ngành thì mới đảm bảo các từ được sử dụng và áp dụng đúng cách. Đối với một nhà sinh vật học và nhà vật lý học,khái niệm “Vector” không giống nhau. Đối với một nhà khoa học xã hội, từ này lại có thêm một khái niệm khác. Một văn bản văn học có thể chọn bất kỳ nghĩa nào miễn là nó phù hợp với nội dung của câu chuyện. Một chữ cái đơn lẻ có thể thay đổi toàn bộ toán học hoặc công thức khoa học, trong khi việc chuyển tải một bản tuyên ngôn không chính xác có thể làm thay đổi đáng kể mục đích của một bài báo triết học.
Cú pháp
Hầu hết các lĩnh vực dịch thuật đều cho phép dịch giả có quyền tự do chỉnh sửa tài liệu sao cho phù hợp với văn hóa và nhu cầu bản địa hóa. Trong các văn bản học thuật, điều này có thể làm biến đổi về mặt nội dung. Nhiều tác giả bày tỏ cảm xúc và mục đích của họ thông qua cú pháp cũng như lựa chọn từ vựng và thuật ngữ. Trong khi tiếng Anh lại không ưa chuộng các câu dài do đó việc ngắt một câu dài hơn, phức tạp hơn từ một ngôn ngữ khác trong quá trình dịch có thể phá hủy tinh thần của thông điệp. Trong các tài liệu kinh doanh, tính “ngoại lai” của tài liệu dịch có thể không phù hợp, nhưng trong nhiều văn bản học thuật, đặc tính này lại rất quan trọng.
Ý tưởng
Mục đích chính của các văn bản học thuật là chia sẻ một quan điểm, giải thích một khái niệm hoặc phát triển tư duy. Những quan niệm này thường gây ra xung đột về hệ tư tưởng. Trong hầu hết các bản dịch, toàn cầu hóa và bản địa hóa các văn bản sẽ thay đổi thông tin để hạn chế sự khác biệt về văn hóa cũng như tránh sự xúc phạm. Nhiều khi văn bản học thuật gây khó chịu bởi thiết kế và việc tạo ra văn bản nhạy cảm về mặt văn hóa có thể làm thay đổi khái niệm mà tác giả tìm cách quảng bá.
Khi tiến hành dịch thuật các văn bản học thuật, tác giả phải đối mặt với nhiều khó khăn, dẫu cho các dịch giả đã dịch chúng mỗi ngày. Khi lựa chọn một dịch vụ dịch thuật , bạn cần biết nên đặt câu hỏi nào, câu trả lời ra sao và dịch vụ cần cung cấp để đảm bảo dự án của bạn có thể đáp ứng nhu cầu dịch thuật học thuật.
+ Xem thêm bài viết: Tính Chính Xác Và Tốc Độ Trong Dịch Thuật Tài Liệu
Nếu bạn có nhu cầu tìm kiếm dịch vụ dịch thuật cho các dự án của mình thì hãy liên hệ ngay với công ty dịch thuật Adichthuat để được tư vấn miễn phí và nhận được báo giá dịch thuật tốt nhất trên thị trường hiện nay.
Chia sẻ kinh nghiệm dịch thuật